Mp Board Class 9th Sanskrit Trimashik Paper 2023-24

एमपी बोर्ड 9वीं त्रैमासिक परीक्षा 2023-24 ।  MP Board Class 9th Sanskrit Trimashik paper 2023 

          मध्य प्रदेश लोक शिक्षण संचालनालय मध्यप्रदेश में कक्षा- 9वीं की त्रैमासिक परीक्षा 2023 ( 12/09/2023 )  से  कराने का फैसला लिया है।  जिसकी तैयारी छात्रों को करना बेहद जरूरी है जिस को ध्यान में रखते हुए मध्य प्रदेश बोर्ड ने सभी सब्जेक्ट का सिलेबस भी जारी कर दिया है। आप सभी विद्यार्थियों को एमपी बोर्ड के द्वारा जारी किए गए syllabus के  according MP Board Trimashik Paper 2023-24 की तैयारी करनी पड़ेगी। 

Class 9th Quarterly Examination 2023-24

Subject – Sanskrit

(Sanskrit /Sanskrit Medium)

निर्देशा: –

(1) सर्वे प्रश्नाः अनिवार्याः सन्ति।

(ii) प्रश्नानां सम्मखे अंकः प्रदत्ताः।

प्र. 1 विकल्पं चित्वा लेखन –    (1×6=6)

(द) रामयोः (बी) रामायः

(i) ‘फल’ शब्दस्य द्वितीय विभक्तेः एकवचनं भविष्यति

(अ) फलस्य

(बी) फलम्

(स) फलेन

(द) फलात

ii) “राम शब्दस्य तृतीया विभक्तेः एकवचनं भविष्यति

(अ) रामेण (स) रामे

(iii) ‘बालक’ पदे विभक्तिः अस्ति-

(अ) द्वितीया (स) पंचमी

(ब) तृतीया

(द) षष्ठी

(iv) “कृषकः ग्रामं प्रति गच्छति” इत्यस्मिन् वाक्ये अव्ययपदम् अस्ति

(अ)संतोषः

(ब) ग्रामं

(द) गच्छति

(v) अधोलहितेषु अव्ययपदम् अस्ति –

(अ) गच्छति (स) लता

(ब) मोहनः

(द) अत्र

(vi) अधोलहितेषु अव्ययपदं न अस्ति –

(अ) तत्र

(बी) कुत्र

(स) सीता (द) यत्र

प्र. 2 कोष्ठके प्रदत्त शब्देषु रिक्तस्थान वास्तुशिल्प कुरुत् – (1X6-6)

(i) “पञ्ति” इत्यस्मिन पदे

धातुः अस्ति।

(पठ /पठ)

(ii) ‘गच्छामि’ इत्यस्मिन् पदे लकारः अस्ति। (लट/लट/लट)

(iii) लोट्लकारस्य उदाहरण..

अस्ति ।

( वदतु / पति ) (iv) ‘धावमि’ पदे वचनम् अस्ति।

(एकवचनं / द्विवचन) (v) ‘प्राचार्यः’ इत्यस्मिन पदे उपसर्गः अस्ति।

(प्राच् / प्र)

(vi) ‘अति’ उपसर्गस्य उदाहरणम्

अस्ति…

(अधिकः / अतिशयः)

प्र. 3 मेलयुग्मनं कुरुत्     (1X6=6)

(ब)

(i) नीलं यत् कमलम्   (क) माता च पिता च :

(ii) पितरौ               (ख) कर्मधारय समासः

(iii) सत् + जनः           (छ)अव्ययीभावः

(iv) यथाशक्तिः         (घ) सज्जनः

(v) विद्यालयः            (ङ) रमेशः

(vi) राम + ईशः         (च) दीर्घस्वर सन्धिः

प्र.4 एकपदेंन्न उत्तरं लेख –    (1X6=6)

(i) पतितम् इत्यस्मिन पदे कः प्रत्ययः अस्ति?

(ii) ‘गच्छन्’ इत्यस्मिन पदे कः प्रत्ययः अस्ति?

(iii) ‘क्त’ प्रत्ययस्य एकम् उदाहरणं लिकत् |

(iv) सरसाः रसालाः कदा लसन्ति?

(v) माता काम आदिशत् ?

(vi) ‘बालकस्य’ इत्यस्य का विभक्तिः अस्ति?

प्र.5 शुद्धानां समागम ‘अम्’ स्तुति वाक्यानां समागम ‘न’ इति लिखत         (1X6=6)

(i) ‘पवनम्’ इति पदस्य पर्यायपदं समीरम् अस्ति।

(ii) ‘नदी’ इत्यस्याः पर्यायपदं ‘सरिता’ अस्ति।

(iii) ‘फलम्’ इत्यस्य पर्यायपादं ‘पत्रम् अस्ति।

(iv) सुखम् इत्यस्य विलोमपदं ‘दुःखम् अस्ति।

(v) ‘रात्रि’ पदस्य विलोमपादं ‘दिनम् अस्ति।

(vi) आकर्षकः’ पदस्य विलोमपदं सुखम् अस्ति।

प्र. 6 कविः वाणीं किं कथयति ?

अथवा

समुदाय पूर्वं किदृशः काकः न दृष्टः आसीत्?

प्र. 7 उदाहरणवाँ चमत्कारा क्या हैं?

अथवा

मास्पर्यन्त धेनोः अदोहनस्य किं कारणमासित्? कालः कस्य रसं पिबति ?

प्र.8

अथवा

मल्लिकाया किं दृष्ट्वा धेनोः ताडनस्य वास्तविकं कारणं ज्ञातम्?

प्र.9 सज्जनानां मैत्री किदृशी भवति ?

(2)

अथवा

यत्नेन किं रक्षेत् वित्तं वृत्तं वा ?

प्र.10 कुत्र दारिद्रता न भवेत् ?

(2)

अथवा

निर्धानयाः दुहिता मंजुषायां कानि अपश्यात्?

प्र.11 रेखाङकितपदानि अधिकारि प्रश्ननिर्माणं कुरुत् (कोऽपि द्वे)

(2)

(i) ग्रामे निर्धनानास्त्री अवसत्।

(ii) मोदकानि पूजानिमित्ताति रचितानि आसन्।

(iii) स्वर्णकाकं निवार्यन्ति गैलरी प्रार्थयत्।

प्रा. 12 अधोलचितानि संतानि कः कं प्रति कथयति (कोऽपि द्वे) लिकत्-

(2)

(i) धन्यवाद मातुल! यमयाधुना।

(ii) पुत्रीके! नहं पापकर्म करोमि।

(iii) त्रिसेत्कमितं दुग्धम् शोभनम्। व्यवस्था भविष्यति ।

प्रा. 13 प्रश्नपत्रे समागतां श्लोकान विहाय स्वपथ्यपुस्तकस्य सुभाषितद्वयं लिपित्।

(2×2=4)

प्रा. 14 अधोलहितेषु कर्तावाक्येषु द्वयः वाक्यं शुद्धिं कुरुत् –

(2)

(i) विद्यार्थीः विद्यालयं गच्छन्ति।

(ii) वृक्षात् पत्राणि पत्नी।

(iii) सः फलं खादन्ति।

• प्र. 15 प्रदत्तशब्दैः रिक्तस्थान कलाकार कुरुत् (कोऽपि चत्वारः)

(लोभं, मंजुषा, महोत्सवः पूजनं पंथानः)

(1/2 X4=2)

(i) लोभाविष्टा सा वृहत्मान्

गृहीतवती।

(ii) तदनन्तरं सा पर्यत्जत्।

(iii) शीघ्रमेव सम्पादय।

(iv) शिवास्ते सन्तु

(v) मासानन्तरम् अस्मत् गृहेति भविष्य।

प्र.16 प्रदत्तवाक्यैः कथाक्रम संयोजनं कुरुत्

(/2×4=2 )

(i) मल्लिका पूजार्थं मोदकानि रचयति।

(ii) चंदनस्य पत्नी तीर्थयात्रां समाप्य गृहं प्रत्यागच्छति।

(iii) चन्दनः उत्सवसमये अधिकं दुग्धं प्राप्तं मास्पर्यन्तं दोहनं न करोति

।।

(iv) उमा मासान्ते उत्सवार्थ दुग्धस्य आवश्यकताविषये चन्दनं सुचयति।

प्रा. 17 अधोलहितं गद्यांशं पतित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणिसंस्कृते लिखितत् – पुरा कस्मिंश्चिद् ग्रामे एका निर्धन वृद्धा स्त्री न्यवसत्। तस्याः च एका दुहिता वन्द्या मनोहरा चासीत्। एकदा माता स्थाल्याँ तन्दुलान् निक्षिप्य पुत्रीम् आदिषत्। “सूर्यात्पे तन्दुलान् खगेभ्यो रक्ष”। किञ्चित्त कलादन्तम् एको विचित्रः काकः समुधुय तस्यः

(3)

भूतम् अगच्छत् ।

(i) दुहिता किदृशी आसीत्?

(ii) माता पुत्रीं किम् आदिशत् ?

(iii) कः समुमुदय गशयाः घाटम् अगाच्छत्?

अथवा

तस्मिन्नेव ग्रामे एका अपरा लुब्धा वृद्धा न्यावसत्। तस्या अपि एका पुत्री आसीत्। ईर्ष्या सा तस्य स्वर्णकाकस्य रहस्यं ज्ञात्वति। सूर्यात्पे तन्दुलन निक्षिप्य तयापि स्वसुता रक्षार्थं नियुक्ता। तथैव स्वर्णपक्षः काकः तन्दुलान् भक्षायन् तामपि तत्रैवकारयत्।

(i) तस्मिन् ग्रामे एका अपरा का निवसत्?

(ii) पुत्री कस्य रहस्य ज्ञात्वति?

(iii) स्वसुतां रक्षार्थं काया नियुक्ता?

प्रा. 18 अधोलहितं पद्यांशं पतीत्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृते लिखितत्

(3)

निनादय नवीनमाये वाणी! वीणाम् मृदु गाय गीति ललित-नीति-लीनम्। मधुर – मंजरी – पिंजरी – भूत-मालाः वसन्ते लसन्तिह सरसा रसालाः

कलापाः ललित-कोकिला-काकलीनाम्।।

(i)कविः वाणीं कां वादयितुं प्रार्थयति ?

(ii) किदृशीं वीणां निनादयितुं कविः प्रथयति?

(iii) केशं कलापः विल्सन्ति?

अथवा

गुणगुणज्ञेषु गुणा भवन्ति ते निर्गुणं प्राप्य भवन्ति दोषाः। आस्वावद्यतोयः प्रवहन्ति नाद्यः, समुद्रमासाद्य भवन्तिपेयः।।

(i) गुणाः केषु गुणाः भवन्ति?

(ii) नाद्यः किदृषाः तोयाः प्रवहन्ति?

(ii) समुद्रमासाद्य तोयाः किदृशाः भवन्ति?

प्रा. 19 अधोलहितं नाट्यांशं पतीत्वा त्रयानं प्रश्नानाम् उत्तराणिसंस्कृतभाषायां

लिखत –

(3)

चंदनः – मल्लिके! टीवी यात्रा तु सम्यक् सफल? काशीविश्वनाथस्य कृपया प्रियं

निवेदयामि |

मल्लिका – (सस्यार्चम्) एवम् धर्मयात्रातिरिक्तं प्रियतरं किम्?

चंदनः

–

ग्रामप्रमुखस्य गृहे मासान्ते महोत्सवः भविष्यति। तत्र त्रिशत्-सेटकमितं

दुग्धम् अस्माभिः दातव्यम् अस्ति। मल्लिका – बुरा एतवन्मात्रं दुग्धं कुतः प्रापस्यामः?

(1) कस्य कृपया प्रियं निवेदयामि ?

(ii) मल्लिका सश्यर्च किम् अवदत् ?

(iii) मासान्ते महोत्सवः कुत्र भविष्यति?

(iv) कति दुग्धं दातव्यम् ?

प्रा. 20 अधोलहितम् अप्तितगद्यांशं सम्यक पित्वा चतुराणां प्रश्नानाम् उत्तराणिसंस्कृतभाषायां लिखित

गोदावरितेरे विशालः शाल्मलीतरुः आसीत्। तत्र पक्षिणः निवसन्ति स्म।। अथ कदाचित् रात्रौ कश्चिद् व्याधः तत्र तन्दुलन विकीर्य जलं च विस्तीर्य प्रचन्नो भूत्वा स्थितश्च। प्रातःकाले चित्रराजग्रीवनामा कपोतः सपरिवारः आकाशे तं तन्दुलकानान् अपश्यत्। ततः कपोतराजः तन्दुलुब्धान कपोतान् प्रत्यः “कुतोऽत्र निर्जने वने तन्दुलकनानं सम्भावनाः। भद्रमिदं न पश्यामि। प्राय: कोऽपि व्याधः अत्र भवेत्।

सर्वथा अविचारितं कर्म न कर्तव्यम्।

(i) शाल्मलीतरुः कुत्र आसीत्?

(ii) व्याधः कन् विकीर्य प्रच्छन्नो भूत्वा स्थितः?

(iii) सर्वथा किदृशं कर्म न कर्त्तव्यम्?

(iv) कपोतराजः कन् प्रत्यः ?

(v) कपोतराजस्य नाम किम् ?

प्रा. 21 स्वस्य कार्यशालास्य कृते अवकाशप्रार्थनापत्र संस्कृते लिखत।

(4)

अथवा

स्वमित्रं प्रति एक पत्रं संस्कृते लिखत।

प्रा. 22 अधोलहितेषु एक विषयसंपाद्य संस्कृतभाषायां दशवाक्येषु निबंध लेखन

(i)संस्कृतभाषायाः महत्वपूर्णं

(ii) कालिदासः

(iii) दीपावली

(iv) परोपकारः